Sudan'ın Sessiz Bir Operasyonla Bölünmesi ve Bölgede Söylenmek İstenenler

ÖZET

Yıllardır iç savaş ve politik çıkmazlıklar ile boğuşan Sahra’nın en büyük coğrafi ve stratejik ülkesi Sudan maalesef dış aktörlerin ve küresel menfaat güden ülkelerin Sudan üzerinde bölgesel farklılıkların odağı haline dönüştürülmüştür. Sudan jeopolitik ve jeostratejik, yerüstü ve yeraltı kaynakları açısından bölgenin değerli ülkelerinden biri halindeyken kuzey ve güney ayırımına doğru sürüklenen ve daha sonra ülke’nin güneyinde Batılı ülkeler tarafından misyonerlik projesi ile birlikte kamplaşma ve örgütlenme projeleri de sürekli devam etmiştir. Batılı ülkeler ile birlikte abd ve israil’in bölgede dini projeleri önemli bir gelişme olmuştur. Kardeşlerin birbiri ile çatışmaya girmesi ve daha aşırı süreçlere itilmesi ile birlikte İslami değerleri ve yaşayış biçimlerinin en güçlü ülkesi olan Sudan büyük bir komplo ve oyun ile bölünmeye hatta parçalanmaya doğru gitmiştir. 9 emmuz 2011 yılında gerçekleşen referandum sonucu ile Güney ve Kuzey Sudan diye ayrılan ülke maalesef iç çatışma ve politik istikrarsızlık ile günden güne boğuşmaktadır. Bölünmenin hiç kimseye fayda getirmedği sadece bölge üzerinde menffat ve çıkarlarını koruyan ülkelerin Sudan’ın doğal kaynaklarını ve petrol rezervlerini işletmesi ve kiralaması ülkede yaşanan ve yaşanacak olan kaos senaryolarının bitmek bilmeyeceğinin göstergesi olmuştur. Kuzey’deki İslami yönetimin gittikçe ülkenin bütününe yayılması ile birlikte Batılı ülkelerin doğal kaynakları kullanması ve dünya’nın dikkatini  ülkenin güneyine zorla yayılan Hristiyan dininin baskı altında olduğuna inandırma çabasından sonra BM ve AB ile işbirliğine giden güney kesim büyük bir destek ile kuzey kesimi bastırmış ve bağımsızlık yolunu açmıştır. Sudan üzerinde oynanan büyük oyunun bir oldu bittiği ile sonuçlandırılması ve bağımsızlık hareketlerinin özerklik ile daha da pekişeceği vurgusunu ülkenin üzerinde yoğun bir şekilde hissedilmiştir. Batılı ülkeler ile israil bölgede gücünü saldırılar ile hissetirme yarışına girmesi ile birlikte bölgede hızla yayılan Müslüman Kardeşler Hareketinin ve İslam şuurunun önlenmesi gerektiğini yıllarca vurgulamıştır. Sudan üzerinden bölgedeki ülkelere gözdağı vermek isteyen ve Abd’nin büyük desteği ile bölge üzerinde savaş senaryolarını işleten ve ülkelerdeki kaynakların verimini fark eden israil gittikçe bölge üzerinde derin ve tehlikeli stratejik hamleleri yürütmektedir.  Arap Ligi ve İslam İşbiliği Teşkilatı’nın bölgedeki geciken karar alma mekanizmaları maalesef üye ülkelerin ekonomisine ve politik istikrarına’da darbe vurmuştur. İllegal örgütlerin ortaya çıkarıldığı bölgede birçok yabancı faaliyetin süre geldiğini fark edemeyen halk ile yönetim arasında sıkışan ideolojik dengeler ne yazık ki bu tür ülkeleri bölünme ve parçalanmaya doğru sürüklemktedir. Uluslararası normların ve evrensel hukukun birçok yerde işlemediği hatta küresel güçlerin menfaati doğrultusunda demokrasi dengesinin de çürütüldüğü bu bölgelerde insan hakları ve adalet adeta yıllardır yıkıma uğramıştır...SON

“Sudan (Sudan Cumhuriyeti) ya da Kuzey Sudan, Afrika'nın en geniş 3. ülkesi. Başkenti Hartum'dur. Bir Doğu Afrika ülkesi olan Sudan kuzeyden Mısır, kuzeydoğudan Kızıldeniz, doğudan Etiyopya ve Eritre, güneyden Güney Sudan, batıdan Orta Afrika Cumhuriyeti ve Çad, kuzeybatıdan da Libya'yla çevrilidir. Nil nehri Sudan'ı Güney ve Kuzey Sudan olmak üzere ikiye ayırır. Hartum'un Rafediye bölgesi yakınlarında Beyaz Nehir ile Mavi nehir birleşir. Sudan'ın ortasından, dış ilişkilerinde kültürel, toplumsal ve ekonomik olarak büyük rol oynayan Nil Vadisi geçer.

İnsanların Sudan'da yaşamaya başlaması milattan önce 5000 yılına kadar uzanır. Yaklaşık 1886 milyon km²'lik yüzölçümü ile dünyanın en büyük 16. ülkesidir. Ülkenin, 2011 yılında Sudan ve Güney Sudan olarak ikiye ayrılmasından sonra yüzölçümü bakımından Afrika'nın en büyük ülkesi olma özelliğini Cezayir'e kaptırmıştır. Nüfus bakımından 30.9 milyonluk nüfusuyla dünyada 40. sıradadır. 1”

 

“Güney Sudan Cumhuriyeti, Yukarı Nil nehri havzasında yer alan bir Orta Afrika ülkesidir. Doğusunda Etiyopya, kuzeyinde Sudan, güneyinde Kenya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Uganda, batısında ise Orta Afrika Cumhuriyeti ile komşu olan ülkenin başkenti Cuba'dır. Güney Sudan, uzun yıllardır devam eden etnik ve dinî ayrışmalar nedeniyle Sudan'dan ayrılıp 2011 yılı itibariyle bağımsızlığını ilan etmiştir. Sancılı geçen ayrılış süreci ilk olarak 9 Ocak 2005 yılında 2. Sudan İç Savaşı sonrasında Güney Sudan'ın özerkliğini ilan etmesiyle başladı. Geçmiş yıllarda Sudan hükûmeti tarafından tanınmayan Güney Sudan, 9 Ocak 2011 tarihinde yapılan "bağımsızlık referandumu’na göre 9 Temmuz 2011 tarihinde bağımsızlığını ilan etme hakkını kazanarak, 2011 yılının Mayıs ayının sonlarına doğru Sudan hükûmeti tarafından tanınmasına olanak sağlamıştır. Güney Sudan Birleşmiş Milletler, Afrika Birliği ve Hükûmetlerarası Kalkınma Otoritesi gibi örgütlere üyedir. 2”

 

“Sudan, 25 eyaletten oluşan federal bir cumhuriyettir. Devlet ve Hükümet Başkanlığı görevlerini birlikte yürüten Cumhurbaşkanı, beş yıllık bir süre için halk oylamasıyla seçilmektedir. Cumhurbaşkanlığı görevinde dönem kısıtlaması bulunmamaktadır.

9 Temmuz 2011 tarihinde Güney Sudan bağımsızlığını elde edene kadar, Sudan’ı, ülkenin güneyi ile kuzeyi arasında yaklaşık yarım asır devam eden iç savaş ertesinde 2005 yılında imzalanan Kapsamlı Barış Anlaşması (KBA) uyarınca kurulan Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) yönetmekteydi. UBH ise Cumhurbaşkanı başkanlığındaki Bakanlar Kurulu’ndan oluşmaktaydı. İktidarı kuzey ve güney partileri arasında paylaştıran (%66-%34) KBA’ya göre, Sudan’da Başbakanlık makamı bulunmamakta, bunun yerine, Cumhurbaşkanı’nın, biri Kuzey yönetimini (NCP) diğeri de Güney yönetimini temsil eden (SPLM) iki yardımcısı görev yapmaktaydı.

Sudan Yasama Organı, Milli Meclis (Majlis Watani) ve Eyaletler Meclisi’nden (Majlis Welayat) müteşekkil iki kanatlı bir yapıdır. Sudan Milli Meclisi 450 milletvekilinden oluşmaktadır.

Sudan’ın bağımsızlığını kazandığı tarihten bu yana kısa bir kesinti hariç Güney Sudan, merkezi yönetim ile sürekli iç savaş halinde bulunmuştur. KBA’nın son aşaması olan Güney Sudan referandumu 9-15 Ocak 2011 tarihlerinde gerçekleştirilmiş, referandumdan %98,83 gibi ezici bir çoğunlukla ayrılık kararı çıkmıştır. Sudan Hükümetince kabul edilen sonuçların akabinde Güney Sudan 9 Temmuz 2011’de bağımsızlığını ilan etmiş ve yeni bir devlet olarak uluslararası arenaya çıkmıştır. Ancak, ülkenin kuzeyi ile güneyi arasında yarım asırdır devam eden iç savaşın gerçekleştiği yerlerden biri olan Güney Kordofan eyaletinde KBA’ya göre öngörülen halk istişareleri henüz yapılamamıştır. Halk istişareleri Mavi Nil Eyaletinde gerçekleştirilmiş bulunmaktadır. Öte yandan, KBA’dan sonra ülkede konuşlandırılan BM barış gücü UNMIS’in görev süresi 9 Temmuz 2011’de Güney Sudan’ın bağımsızlığını müteakip sona ermiştir.

İsyancı gruplar ile hükümet arasında zaman zaman çatışmaların devam ettiği, nüfusun büyük çoğunluğunun kamplarda yaşadığı ve AfB-Bs M ortak Barış Gücü UNAMID’ın sivillerin can güvenliğini sağlamaya çalıştığı Darfur’da ise, mevcut sorunlara çözüm bulunması amacıyla hükümet ile isyancı gruplar arasında 2008’den beri Doha’da barış görüşmeleri gerçekleştirilmektedir. Sözkonusu görüşmeler sonucunda Sudan Hükümeti ile Darfur’daki isyancı gruplardan biri olan Özgürlük ve Adalet Hareketi (LJM) arasında barış anlaşması imzalanmıştır. Silahlı gruplardan Adalet ve Eşitlik Hareketi (JEM) ile Sudan Özgürlük Hareketinin (SLM) fraksiyonları ise bu anlaşmaya katılmamıştır.

Doğu Sudan sorununda ise “Beja Konferansı” ve “Free Lions” isimli silahlı örgütlerin 2004 yılının sonundan itibaren merkezi hükümette karşı başlattıkları silahlı eylemler sonrasında Eritre’nin arabuluculuğu ile Asmara’da 14 Ekim 2006 tarihinde Doğu Sudan Barış Anlaşması (DSBA) imzalanmıştır. Bölge anılan tarihten bu yana sakindir. 3”

 

SUDAN'IN TARİHSEL SÜREÇTE YAŞADIKLARI

 

“1517 Mısır’ın fethi sonrasında, Sudan’ın kuzey bölümleri Osmanlı İmparatorluğu’nun hakimiyetne girdi. 1805 Osmanlı’ya isyan ederek Mısır’da kendi hanedanını kuran Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Sudan'ın güneyine de sefer yaparak ülkenin tamamına hakim oldu. 1881-1899 Sudanlılar, Mehmet Ali Paşa yönetimine karşı ayaklandılar. Muhammed Ahmed el-Mehdi liderliğinde başlayan ve ‘Mehdi İsyanı’ olarak adlandırılan ayaklanma, İngilizler’in konmutasındaki Mısır ordusu tarafından 1899’da bastırıldı. 1956 Yarım asırdan fazla süren İngiliz hakimiyeti sona erdi, Sudan bağımsızlığını kazandı. 1958 Bağımsızlığın hemen ardında yapılan seçimle iş başına gelen sivil hükümet, bir yıl sonra General Abbud liderliğindeki darbeyle devrildi. 1962 Bağımsızlığın kazanılmasından önce başlayan kuzey-güney gerilimi iç savaşa dönüştü. Kuzeydeki hükümet güçleri ile güneydeki ‘Anya Nya’ hükümeti arasında kanlı bir mücadele başladı. 1964 General Abbud ikitidarı 1964’teki ‘Ekim Devrimi’yle son buldu, yerine ulusal hükümet kuruldu. 1969 General Cafer Numayri önderliğinde yeni bir askeri darbe yapıldı. 1971 Numayri’ye karşı düzenlenen komünist devrim denemesi bastırıldı, komünist liderler idam edildi. 1972 10 yıl süren iç savaş sonunda Anya Nya hareketi ile barış sağlandı, ülkenin güneyine özerklik verildi. 1978 Sudan’ın güneyinde petrol bulundu. 1983 Hükümet güçleri ile John Garang önderliğindeki Sudan Halk Kurtuluş Hareketi (SHKH) arasında, ülkennin güneyinde yeni bir savaş başladı. 1983 Başkan Numayri ülkede şeriat ilan etti. 1985 Yaşanan halk ayaklanmasından sonra Numayri görevinden uzaklaştırıldı ve yerine Geçici Askeri Konsey yönetimi ele aldı. 1986 Yapılan genel seçimlerden sonra Sadık el-Mehdi Başkanlığında bir koalisyon hükümeti kuruldu. 1988 Koalisyon ortaklarından Demokratik Birlik Partisi, güneydeki isyancılarla anlaşma imzaladı ancak anlaşma yürürlüğe girmedi. 1989 Sudan yeni bir askeri darbe yaşadı. İktidar, ‘Devrimci Komutanlar Konseyi’nin eline geçti. 1993 Konsey, Ömer el Beşir Başkan seçildikten sonra feshedildi. 1995 Mısır Lideri Hüsnü Mübarek, Sudan’ı kendisine suikast hzırlamakla suçladı. 1998 ABD, kimyasal silah üretildiği gerekçesiyle Hartum’daki bir ilaç fabrikasını bombaladı. 1999 El Beşir, parlamento sözcüsü Hasan el-Turabi ile yaşadığı çatışma sonrasında Meclis’i feshetti. 1999 Sudan petrol ihraç eden ülkeler arasına katıldı. 2000 Muhalefetin boykot ettiği seçimlerde Ömer el-Beşir 5 yıl için yeniden seçildi. 2001 İslamcı lider Hasan el-Turabi güneydeki isyancılarla memorandum imzalayınca tutuklandı. 2001 Sudan Hükümeti, isyancılarla yürütülen görüşmelerde Libya ve Mısır’ın arabuluculuğunu kabul etti. 2002 Hükümetle güneydeki isyancılar arasında, 6 ayda bir yenilenecek bir ateşkes imzalanadı. 2003 Darfur’un batısında, bölgenin ihmal edildiği gerekçesiyle isyan başladı. Ocak 2004 Darfur’daki ayaklanmaya karşı Sudan Ordusu’nun başlattıığı operasyonlar sonucunda yüzbinlerce insan komşu Çad’da sığındı. Mart 2004 BM yetkilileri, Cancevit milislerinin Darfur’da sistematik katliamlar yaptığını açıkladı. Mayıs 2004 Hükümet ile güneydeki isyancılar barış anlaşmasının bir parçası olan güç paylaşımı konusunda anlaşmaya varıldı. Eylül 2004 Dönemin ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell, Darfur’da yaşananları ‘soykırım’ olarak nitelendirdi. Ocak 2005 Hükümet ile günyedeki isyancılar arasında barış anlaşması imzalandı. Mart 2005 BM Güvenlik Konseyi, Darfur’da yaşananlardan dolayı yaptırım kararı aldı. Temmuz 2005 İsyancıların lideri John Garang, Başkan Yardımcılığı’na getirildi. Ağustos 2005 John Garang, 1 Ağustos’ta yaşanan bir uçak kazasında hayatını kaybetti. Ölümünden sonra Güney Sudanlılar ile Kuzey’deki Araplar arasında kanlı çatışmalar yeniden başladı. Ekim 2005 Daha önce imzalanan barış anlaşması uyarınca Güney Sudan’da, üyelerinin çoğunluğunu isyancı liderlerin oluşturduğu özerk hükümet kuruldu. Mayıs 2006 Darfur’daki isyancı örgütlerin en büyüğü olan Sudan Kurtuluş Hareketi ile hükümet arasında barış anlaşması imzalandı. Bölgedeki diğer isyancı örgütler ile hükümet arasındaki çatışmalar devam etti. Ağustos 2006 Sudan, BM’in barış gücü gönderme önerisini reddetti. Kasım 2006 Afrika Birliği 6 ay için Darfur’a barış gücü gönderdi. Nisan 2007 Sudan, Afrka Barış Gücü’ne ilave olacak BM askerlerini kabul edeceğini açıkladı. Mayıs 2007 Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi, Sudanlı bir bakan ve Cancevit milislerinin liderleri için tutuklama kararı çıkardı. Ocak 2008 BM, Afrika Birliği ile ortak yürütülen barış gücünün liderliğini üstlendi. Temmuz 2008 Uluslararası Ceza Mahkemesi, Ömer el-Beşir’in Darfur’da soykırım, insanlığa karşı suç ve savaş suçu işlediği gerekçeleri ile tutklanmasını istedi. Kasım 2008 El Beşir Darfur’da ateşkes yapılması çağrısında bulundu ancak çağrısı isyancı gruplar tarafından reddedildi. Mart 2009 Uluslararası Ceza Mahkemesi, el Beşir için savaş suçu ilediği gerekçesiyle yeni bir tutuklama kararı aldı. Temmuz 2009 Şubat 201’da yapılması gereken başkanlık seçimleri, ülkenin güneyinde yeniden patlak veren çatışmalar nedeniyle iki ay ertelendi. 4”

SUDAN’DA ÖNEMLİ GELİŞMELER VE İÇ SAVAŞLAR

“İkinci Sudan İç Savaşı nedir? 1983 ve 2005 yılları arasında merkezî Sudan hükümeti ve güney Sudan illerinin bağımsızlığı için mücadele eden Sudan Halk Kurtuluş Ordusu arasında gerçekleşen savaştır. 1955 ve 1972 yılları arasında gerçekleşen Birinci Sudan İç Savaşı'nın büyük ölçüde devamıdır. İç savaş ilk Güney Sudan'da başlamış olsa da, 1980'lerin sonuna kadar Nuba Dağları ve Mavi Nil'e kadar yayıldı. Yaklaşık iki milyon insan savaş, kıtlık ve hastalık sonucu öldü. Güney Sudan'da dört milyon insan savaş sırasında en az bir kez yerlerinden edildi. Sivil ölüm oranı II. Dünya Savaşı'ndan bu yana meydana gelen savaşlar arasında en yüksek oranlardan biridir. Çatışma resmî olarak 2005 yılı Ocak ayında bir barış anlaşmasının imzalanmasıyla sona erdi. 5”

“Cafer Muhammed en-Numeyri kimdir? 1952'de Sudan Askeri Okulu'nu bitirdi. Hartum garnizon komutanı olarak ülkenin güneyindeki ayaklanmacılara karşı seferlere komuta etti. Bu arada hükümeti devirme girişimlerine de katıldı. 1966'da ABD'nin Kansas eyaletindeki Fort Leavenworth'da bulunan askeri okuldan mezun oldu. Üç yıl sonra İsmail el-Ezheri'nin sivil yönetimini devirdi. Tümgeneralliğe yükselerek başbakan ve Devrim Komuta Konseyi başkanlığı görevini üstlenen Numeyri, Sudan Komünist Partisi'nin desteğine dayanarak sola dönük bir program uygulamaya girişti. Bir süre sonra komünistlerin yönetimde ağırlık kazanmaya çalışması, darbeci subayların partiyi yasadışı ilan etmesine yol açtı. Mart 1970'te Sadık el-Mehdi'nin başlattığı İslamcı ayaklanmayı bastırdı, ancak Temmuz 1971'deki komünist darbeyle kısa süre iktidardan uzaklaştırıldı. Bu darbeyi ancak halkın desteği ve dış yarımlarla boşa çıkarabilen Numeyri, Eylül 1971'deki plebisitte oyların oyların yüzde 98,6'sını alarak devlet başkanı seçildi. Başkan seçildikten sonra Devrim Komuta Konseyi'ni lağvetti ve 1972'de Sudan Sosyalist Birliği'ni kurarak başkanlığını üstlendi. Aynı yıl güneydeki çatışmaya son vermek üzere göürüşme yolunu açtı ve Mart 1972'deki antlaşmayla Güney Sudan'a özerklik tanıyarak 10 yıl süren çatışmalara son verdi. Yeni düzenlemeler ülkeye belirli bir istikrar getirirken, sınırlı düzeyde temsili kurumlara da yer verilmeye başladı. Darbenin ilk yıllarında Sovyetler Birliği ile kurulan yakın ilişkiler ordu içerisindeki komünist subaylarla arasının açılması üzerine yerini daha dengeli bir dış politikaya bıraktı. Özellikle Afrika ülkeleri ve Arap dünyasıyla bağlarını güçlendirmeye çalışan Sudan, 1976'da bir savunma paktı imzaladığı Mısır'la sıkı bir yakınlaşma içine girdi. Ama bu politika Libya ile ilişkilerin bozulmasına yol açtı. Numeyri, Mısır devlet başkanı Enver Sedat'ın İsrail'le barış girişimlerini destekleyen ilk Müslüman devlet başkanı oldu. 1978'de Afrika Birliği Örgütü (DAU) başkanlığı sırasında Afrika'nın dış güçlerle "bağlılık" ilişkilerinden kaçınması gerektiğini savundu.

Müslüman Kardeşler örgütünün giderek artan gücü karşısında 1980'lerin başlarında önemli politika değişikliklerine giden Numeyri, 1983'te Güney Sudan'daki özerk bölgeyi yeniden üç ile ayırdı ve ülke yasalarının şeriata göre düzenlenmesi kararı aldı. Güney Sudan'ın özerkliğinin kaldırılması ve şeriatı yürürlüğe koyma girişimleri Hıristiyanların çoğunlukta olduğu Güney Sudan'da soğuk karşılandı; bu uygulamalara tepki olarak Sudan Halk Kurtuluş Hareketi'nin Güney Sudan'da başlattığı gerilla mücadelesi ciddi ekonomik sıkıntılara ve siyasi bunalıma yol açtı. Numeyri iktidara geldiğinde ekonomide sosyalist politikalar izlediyse de çok geçmeden kapitalist tarım politikalarına yöneldi. Mart 1981'de dünyanın en büyük şeker fabrikalarından Kinane projesini başlattı. Ama ekonomik bunalımlar ve darbe girişimleri birbirini izledi. Libya'nın da karıştığı çeşitli darbe girişimleri ve giderek yükselen muhalefet, Numeyri'yi tutumunu yumuşatmaya ve daha önceki önlemleri askıya almaya zorladı. Ama bu ödünler kıtlığın ve dışarıdan mülteci akınının artırdığı huzusuzlukları önlemeye yetmedi. Nisan 1985'te ABD'de bulunduğu sırada savunma bakanı Abdurrahman Sivar ed-Dahab tarafından kansız bir darbeyle devrildi. Yeni rejim Numeyri'nin tersine Mısır'dan uzaklaşıp Libya'yla yakın ilişkiler kurdu. Devrildikten sonra Mısır'a geçen Numeyri, 1999'a kadar burada sürgün hayatı sürdü. 1999'da çoşkulu bir karşılama töreniyle Sudan'a geri döndü. Ertesi yıl yapılan ve muhalefetin boykot ettiği ve hile karıştırıldığını iddia ettiği devlet başkanlığı seçimlerinde yüzde 10 oranında oy alarak başarısız oldu. 2005 yılında Numeyri'nin partisi Halkın Zinde Kuvvetleri İttifak'ı iktidardaki Ulusal Kongre Partisi'ne katıldı. Numeyri, 30 Mayıs 2009'da Omdurman'daki evinde doğal nedenlerden yaşamını kaybetti. İktidarı sırasında kendisinine muhalif olanların bile katıldığı görkemli bir cenaze töreniyle defnedildi. 6”

 

“Ömer Hasan Ahmet el Beşir kimdir? Sudan devlet başkanı ve Ulusal Kongre Partisi'nin lideri. 1989'da tuğgeneral rütbesiyle görev yaptığı Sudan ordusu kansız bir darbeyle hükümeti devralmış, Ekim 1993'te cuntanın kendisini feshetmesinden sonra devlet başkanlığına getirilmiştir. Ömer el-Beşir, 4 Mart 2009 tarihinde Savaş Suçları Mahkemesi'nce Darfur'daki çatışmaların sorumlusu olarak resmen suçlanmıştır. Birleşmiş Milletler'e göre, çatışmalar sırasında 300 bin kişi öldürülmüş ve 2 milyon 700 bin kişi de evlerini terk etmek zorunda kalmıştır. 7”

“Sudan Halk Kurtuluş Ordusu nedir? Güney Sudan'da siyasi bir parti. Başlangıçta isyancı Sudan Halk Kurtuluş Ordusu tahmini olarak 180.000 asker gücü olarak bilinen askeri kanadı olan siyasi hareket olarak kuruldu. Sudan Halk Kurtuluş Ordusu İkinci Sudan İç Savaşı'nda Sudan hükümetine karşı 1983 yılından 2005 yılına kadar savaşmıştır. 1989 yılında Ulusal Demokratik İttifak (NDA), ana muhalefet grubuna katıldı. 2005 yılı Ocak ayında Sudan hükümeti ile Kapsamlı Barış Anlaşması imzalandı. Güney Sudan, 9 Temmuz 2011 tarihinde egemen bir devlet olmuştur. 8”

SUDAN’IN REFERANDUM OYUNU İLE İKİYE BÖLÜNME SÜREÇLERİ

“Bugün başlayan referandumda, 4 milyonu bulan Güney Sudan halkı kuzeyden ayrılıp bağımsız olma yönünde karar verecek. Sandıktan bağımsızlık çıkmasına kesin gözüyle bakılıyor. Referandum, Güney ile Kuzey Sudan arasında 2005 yılında imzalanan barış anlaşması gereğince yapılıyor. Müslüman Kuzey Sudan tarafından sürekli ayrımcılığa maruz bırakıldığını söyleyen Petrol zengini Güney Sudan, bağımsızlık konusunda batıdan destek buluyor. BM Uluslararası mahkemesi tarafından soykırım suçundan aranan Sudan Devlet Başkanı Ömer Beşir, referandum sonucuna saygılı olacağını söyledi. Ancak Beşir, bağımsızlığı seçtiklerinde Güney Sudan’ın istikrarsızlıkla yüz yüze kalacağı uyarısını yapmayı ihmal etmedi. 9” 09 Ocak 2011 Pazar

“Güney Sudan'da bağımsızlık için yapılan referandumda bazı bölgelerde katılım oranının yüzde yüzü aştığı, buralardaki oyların ayrılacağı bildirildi. Referandum komisyonu yetkilisi Yargıç Çan Reec Madut, katılımın yüzde yüzden fazla çıktığı merkezlerdeki oyların ayıklanacağını belirtti. 10” 23 Ocak 2011 Pazar

“Sudan'da kuzeyden ayrılma konusunda yapılan referanduma ilişkin ilk resmi açıklama yapıldı. Güney Sudan'da 9 Ocakta başlayan ve bir hafta süren referandumu organize eden komisyonun başkanı Chan Reek yaptığı açıklamada, Güney Sudan'ın kuzeyden ayrılmasının yüzde 99,57 oy oranıyla kabul edildiğini duyurdu. Referandumun sonuçlarına ilişkin ilk resmi açıklama Güney Sudanlılarca coşkuyla karşılandı. 11” 30 Ocak 2011 Pazar

“Kuzey Sudan'da öğrenciler, Tunus ve Mısır'dan isyan bayrağını almak için harekete geçti.  Sosyal paylaşım siteleri üzerinden örgütlenen eylemlere polis müdahale etti, yaralı ve gözaltılar var.Sudan'da, güvenlik güçlerinin ablukasına rağmen başkent Hartum ve Omburman'da sokaklara dökülen Kuzey Sudan'lı gençler hükümet karşıtı gösteriler düzenledi. Öğrenciler, polisle çatıştı. Omdurman'da İslam Üniversitesi'nde bir araya gelen bini aşkın öğrenci Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih ve yönetimini hedef alan sloganlarla yürüyüşle geçti. Önleri güvenlik güçleri tarafından kesilen öğrenciler, Ömer El Beşir'in Darfur'da yapılan soykırım ve işlenen savaş suçlarından yargılanmasını gerektiğini söyleyen Uluslararası Ceza Mahkemesi başsavcısı Luis Moreno-Ocampo'ya destek verdi. 12” 30 Ocak 2011 Pazar

“Sudan Komünist Partisi Sözcüsü Sadık Yusuf, AFP'ye yaptığı açıklamada, partinin yayın organı El Meydan'ın 5'i kadın 12 gazetecisinin güvenlik güçleri tarafından gözaltına alındığını söyledi. Yusuf, 5 kadın gazetecinin daha sonra serbest bırakıldığını ifade etti. 13” 04 Şubat 2011 Cuma

“Sudan'ın güneyinde yapılan bağımsızlık referandumunun kesin sonuçlarına göre, oy kullananların yüzde 98,83'ü ayrılmaya "evet" dedi.  Kuzey ve güney arasında, 1983-2005 yılları arasında süren ve 2 milyondan fazla kişinin öldüğü iç savaşın ardından 2005 yılında barış anlaşması imzalanmış, anlaşmada referanduma gidilmesi de karara bağlanmıştı. Bu anlaşma uyarınca, bağımsızlık referandumu geçen ay yapıldı ve Sudan'ın güneyi, dünyanın en yeni ülkesi oldu.  Bu iki ülke vatandaşlık hakları, petrol çıkarma hakları ve sınırın belirlenmesi gibi konularda müzakerelerde bulunacak. 14” 07 Şubat 2011 Pazartesi

“Örgütten yapılan açıklamada, çatışmalardan sonra kentin neredeyse boş olduğu kaydedildi. Kuzey ve Güney Sudan arasında bulunan Arap Denizi'ne 50 kilometre uzaklıktaki Abyei, Afrikalı ve Arap kabilelerin birlikte yaşadığı, halkın çoğunluğunun hayvancılıkla geçindiği bir bölge. Hem kuzey, hem de güneyin kendisine ait olduğunu savunduğu bölgenin hangi tarafa katılacağına bölge halkı karar verecek. Bunun için de referandum düzenlenmesi öngörülüyor. Bölgede çıkan çatışmalarda 100'den fazla kişinin öldüğü bildirildi 15” 04 Mart 2011 Cuma

İSRAİL SUDAN’I DEFALARCA VURDU

“Sudan Dışişleri Bakanı Ali Karti başkent Hartum'da düzenlediği basın toplantısında, Dünden itibaren tüm belirtiler saldırının İsrail tarafından gerçekleştirildiğini gösteriyor. Bundan eminiz" dedi. Ali Karti saldırının nedenini bilmediğini ancak İsrail'in son günlerde Sudan'ı bazı İslamcı grupları desteklemekle suçladığını söyledi. Karti, "Bu doğru değil. İsrail bu tip suçlamaları yönelterek dünkü gibi saldırıları meşru kılmaya çalışıyor" dedi. Sudan Dışişleri Bakanı ayrıca saldırıda ölenlerin kimliklerini bilmediğini ancak bu kişilerin havaalanından gelen Sudan vatandaşlaşları olduğunu belirtti. Sudan polisi, liman kenti yakınlarından atılan füzenin bir araca isabet ettiğini açıkladı. Bir hükümet yetkilisi ise saldırının, Kızıldeniz üzerinden gelen bir uçak ile düzenlendiğini söyledi.Görgü tanıkları güvenlik güçlerinin bölgeyi kordona aldığını ve yanan aracın yanına kimseyi yaklaştırmadığını söylüyor. 16” 6 Nisan 2011 Çarşamba

“Sudan Dışişleri Bakanı Ali Karti, Sudan'a atanan ABD Sudan Özel temsilcisi Princeton Lyman ile görüşmesi sonrası bir basın toplantısı düzenledi. Karti, dün liman kenti Port Sudan'da gerçekleşen hava saldırısına ilişkin soruları cevapladı. Karti, "Yapılan saldırı, kullanılan füzenin askeri bir silah olduğunu gösteriyor. Atılan füzenin uçaktan mı, yoksa bir gemiden mi atıldığı konusunda çalışmalarımız devam ediyor. Ama dünden beri askeri birliklerin ve polisin yaptığı araştırmalar, en büyük şüphelinin İsrail olduğunu gösteriyor. Böyle bir saldırıyı ancak İsrail gibi bir ülke gerçekleştirebilir. Zaten yapılan saldırı ile ilgili, İsrail gazeteleri de bu iddiamızı destekleyen yazıları yazmıştır. Bu saldırı nedeniyle Sudan, bu konunun araştırılması için de BM Güvenli Konseyine gidecektir" dedi. 17” 7 Nisan 2011 Perşembe

“Sudan Enformasyon Bakanı Ahmed Bilal, Başkent Hartum'un güneyinde, Yermuk askeri mühimmat fabrikasında sabahın erken saatlerinde yaşanan şiddetli patlamadan İsrail yönetiminin sorumlu olduğunu açıkladı. Konuyla ilgili basın toplantısı düzenleyen Bilal, patlamanın İsrail ordusuna ait savaş uçaklarının bombardımanı sonucu gerçekleştiğini ileri sürdü. Bilal, patlama sonrası olay yerinde inceleme yapan Sudanlı yetkililerin, İsrail'e ait füze parçaları bulduklarını belirterek, “İsrail'e cevap verme kapasitesine sahibiz. İsrail, güçlenen Sudan'dan rahatsız olmaktadır” dedi. 18” 24 Ekim 2012 Çarşamba

“Ocak ayında yapılan referandumla bölünme kararı alınan Sudan'da, kuzey ve güney arasında savaş tehlikesi her geçen gün artıyor. İhtilaflı bölgelerden petrol zengini Abyei'de kuzeyli askerlere kurulan pusuya misilleme yapan Hartum yönetimi, bölgeyi işgal etti. Yaşanan gerilim nedeniyle, 9 Temmuz'da bağımsızlığını ilan etmeye hazırlanan bölge sakinlerinden yüz binden fazlası Abyei'yi terk etti. Devlet Başkanı Beşir de bölgesel yönetimi lağvetti. 19” 29 Mayıs 2011 Pazar

GÜNEY SUDAN ACİL BİR OPERASYON İLE AVRUPA'DA TANINACAK

“Alman hükümet sözcüsü Steffen Seibert, başkent Berlin'de yaptığı açıklamada, hükümetin Güney Sudan Cumhuriyeti'ni tanıma kararı aldığını, bunun açıklamasının sembolik olarak Almanya Cumhurbaşkanı tarafından yapılacağını, Güney Sudan'ın bağımsızlığını ilan edeceği 9 Temmuz'da diplomatik ilişkilerin başlatılacağını söyledi. 20” 15 Haziran 2011 Çarşamba

“Beyaz Saray'dan yapılan açıklamaya göre ABD Başkanı Barack Obama, "ABD, Güney Sudan halkının onca çabasının ardından yeni bir ülkenin doğ uşunu memnuniyetle karşılamaktadır" dedi. 21” 9 Temmuz 2011 Cumartesi

“Petrol zengini olan bölgeye geçici olarak 4 bin 200 askerin yollanacağı açıklanırken, barış gücünün ilk etapta 6 ay görev yapacağı belirtildi. Sudan’ın BM’deki daimi temlicisi Daffa-Alla Elhag Ali Osman kararın detaylarını açıkladı: “Kararın neticesi olarak, Sudan Ordusu ve diğer silahlı birlikler bölgeden çekilecek. Bölge tamamen askerden arındırılacak ve güvenliği Etopyalı barış gücü üstlenecek.” Her iki taraf da Güney Sudan sınırları içinde kalan petrol ve maden zengini Abyei üzerinde hak iddia ediyor. Ocak ayındaki referandumla bağımsızlığı seçen Güney Sudan Kuzey’den 9 Temmuz’da resmen ayrılmaya hazırlanıyor. Ancak Abyei’nin henüz resmi bir statüye kavuşmaması yurt dışındaki yatırımcıları da endişelendiriyor. 22” 28 Haziran 2011 Salı

“Yıllarca süren iç savaşa iki milyon kurban verdi. Bu yılın başında yapılan referandumda bağımsızlığını kazandı. 2011’in ilk ve dünyanın 193’üncü ülkesi olan Güney Sudan’ın bağımsızlığını kazanmadan gizlice satıldığı ortaya çıktı. Amerikan tekellerinin, ülkenin yüzde 10'unu hektarı 0.06 dolardan 49 yıllığına kiralamış. İngiliz The Times gazetesi, Güney Sudan’ın referandumdan bir hafta önce batılı yatırım şirketlerinin Nil nehri ve kollarının suladığı bereketli toprakları aşiret reislerine verdikleri komik paralar karşılığında 49 yıllığına kiraladığını yazdı. 23” 4 Temmuz 2011 Pazartesi

“Güvenlik Konseyi'nin 9 Temmuz itibariyle bağımsızlığını ilan edecek olan Güney Sudan'ı devlet olarak tanıdığı da belirtilerek, ilk etapta 1 yıllığına ülkeye Güney Sudan BM Misyonu (UNMISS) adıyla 7 bin askeri personele sahip barış gücünün gönderileceği kaydedildi. Kararda sözkonusu asker sayısının daha sonra yapılacak gözden geçirmelerle azaltılabileceği de belirtildi. 24” 9 Temmuz 2011 Cumartesi

“İsrail Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre, iki ülke, dünden itibaren aralarında büyükelçilik düzeyinde diplomatik ilişki kurma kararı aldı. Açıklamada, iki ülke ile halkları arasında, eşitlik, karşılıklı saygı ve birbirlerinin içişlerine karışmama temellerine dayalı olarak dostluk ve işbirliğinin güçlendirilerek geliştirilmesinin hedeflendiği de belirtildi. İsrail'in Kanal 10 Televizyonu da benzer bir açıklamanın, Güney Sudan'ın başkenti Juba'da eş zamanlı olarak yapıldığını duyurdu. 25” 29 Temmuz 2011 Cuma

“El-Alem televizyonunun Londra’da yayımlanan el-Kudsu’l- Arabi gazetesine dayandırarak yayınladığı habere göre İsrail, Güney Sudan’daki el-Vahde ve Eali en-Nil kentlerinde birer hava üssü inşa edecek. Sudan’da yayımlanan el-İntibahe gazetesi de İsrail’in ayrıca Namoli kentinde bir elektrik santrali inşa edeceğini belirtti. İsrailli uzmanların elektrik santralinin tamamlanması için iki ay süre verdiklerini belirten gazete, İsraillilerin ayrıca kara birlikleri için bir askeri üs, bir askeri hastane ve mayınlarla ilgili çalışmalar yapacak bir araştırma merkezi kuracağını ve savaş uçağı pilotlarını Sudan’da inşa edeceği hava üslerinde eğiteceğini bildirdi. 26” 22 Ekim 2011 Cumartesi

“Ukrayna Cumhurbaşkanlığı İdaresi’nden yapılan açıklamada, Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’in Güney Sudan’ı bağımsız devlet olarak tanıdığına ilişkin kararnamenin imzalandığı bildirildi. 27” 11 Ocak 2012 Çarşamba

“Sudan, İsrail'in casuslukta kullandığı bir akbaba yakaladığını iddia etti. İsrail basınında yer alan haberlere göre, Sudan, İsrail'e ait "GPS çip"i taşıyan bir kuş yakaladı. Kuşun ayağına takılı etiketin üzerinde ise, "İsrail Doğa Kurumu ve "Hebrew Üniversitesi, Kudüs" yazıyor. Sudanlı yetkililer, "casus kuş"un ayağına takılı "çip"in çektiği görüntüleri İsrail'e gönderme özelliği bulunduğunu açıkladı. İsrail Ulusal Parklar Müdürlüğü'nden yapılan açıklamada ise, "casus kuş" iddiaları reddedildi. Açıklamada, kuşların göç yollarını izlemek için standart çipler takıldığı belirtildi. İsrail'in casuslukta kullandığı iddia edilen akbabalar, günde 600 kilometre yol alabiliyor. Balkanlar üzerinden gelen kuşlar İsrail'e uğrayarak Afrika'ya geçiyor. Suudi Arabistan da 2011 yılında İsrail'in casuslukta kullandığı bir akbaba kuşu yakaladıklarını ileri sürmüştü. Suudi yetkililer, akbabanın ayağında "Tel Aviv Üniversitesi" etiketi bulunduğunu açıklamıştı. 28” 7 Aralık 2012 Cuma

“Sudan Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir, ülkedeki siyasi tutukluların tamamının serbest bırakılacağını açıkladı. Sudan Millet Meclisi'nin açılışında konuşan Beşir, bütün siyasi tutukluların serbest kalacağını ve ülkedeki tüm "siyasi güçlerle" diyalog sürecinin başlayacağını ifade etti. 29” 2 Nisan 2013 Salı

 

İkinci Dünya Savaşı sonrası bağımsızlığına kavuşan eski İngiltere sömürgelerinden biri Sudan’da iç istikrar bir türlü sağlanamadı. Tohumları sömürgecilik döneminde atılan Sudan'nın kuzeyi ile güneyi arasındaki iç savaş,  yarım asrı aşan bir iç savaşa, can kayıplarına ve insanların yurtlarından olmalarına sebep oldu. Kuzey-Güney savaşı 9 Temmuz günü Güney Sudan’ın resmen bağımsızlığını ilan etmesi ile yeni bir boyut kazanmaktadır.
 

Daha önce Hartum hükümeti ve Güney Sudan’daki muhalif grup Sudan Halkı Özgürlük Hareketi (SPLM) arasında 2005 yılında imzalanan anlaşmada karara varıldığı üzere Güney Sudan kendi kaderini tayin etmek için referanduma gidecekti. O referandum Ocak 2011 ortasında yapılmış ve referandumdan merkez Sudan hükümetinden ayrılma kararı çıkmıştı. İşte bu referandum sonucundan sonra Güney Sudan 9 Temmuz Cuma günü resmen bağımsızlığını ilan edecek ve uluslararası toplumun yeni bir ferdi olarak diğer ülkeler arasında yerini alacak. 30”

Kaynak:

1-http://tr.wikipedia.org/wiki/Sudan

2-http://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCney_Sudan

3- http://www.mfa.gov.tr/sudan-siyasi-gorunumu.tr.mfa

4-http://www.ntvmsnbc.com/id/25017933/

5- http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0kinci_Sudan_%C4%B0%C3%A7_Sava%C5%9F%C4%B1

6-http://tr.wikipedia.org/wiki/Cafer_Muhammed_en-Numeyri

7- http://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%96mer_el-Be%C5%9Fir

8- http://tr.wikipedia.org/wiki/Sudan_Halk_Kurtulu%C5%9F_Ordusu

9 - 29 arasındaki tüm Kaynak gösterilen yazılar TimeTürk haber sitesinden alınmıştır. http://www.timeturk.com/tr/kategori/dunya/sudan/1 http://www.timeturk.com/tr/kategori/dunya/sudan/5 arasındaki tüm haberler

30-http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=1557:sudann-boeluenmesi-ve-doabilecek-sorunlar&catid=169:analizler-afrika

Bu yazı geneli itibari ile araştırılmış olup, kaynakçaları ile yayımlanmış olarak EMRE AÇIKEL'e aittir.